Exclusief interview met Ellen ten Damme door Giel van der Hoeven met foto’s van Arjan Vermeer in De Rijswijkse Schouwburg in Rijswijk (Z-H) voor de voorstelling ‘SPITZ!’ van Ellen ten Damme & het Scapino Ballet Rotterdam op woensdag 14 maart 2012
Ellen ten Damme is een bijzondere samenwerking aangegaan met het Scapino Ballet Rotterdam. Het resultaat is SPITZ!: een uitdagende mix van nieuwe muziek, nieuwe choreografieën en spectaculaire visuals! Zo luidde de aankondiging. Als liefhebbers van kwaliteitsmuziek – en niet wars van theater en een beetje show – en die Ellen eigenlijk hoofdzakelijk kennen van de festivalpodia en uit het clubcircuit, wilde wij van 
TheBluesAlone? dit ook wel eens live meemaken. Vooral ook omdat er in SPITZ! liedjes afkomstig van haar nieuwe CD ‘Het Regende Zon’ en van het met goud bekroonde album ‘Durf Jij?’ te horen zouden zijn. Ondanks haar overvolle agenda werden we toch door haar management in de gelegenheid gesteld om Ellen voorafgaande aan die show te interviewen. En jazeker, dat vonden wij een grote eer, temeer omdat ze andere gerenommeerde media het liefst even op een afstandje wilde houden op dat moment. “Ik wil nooit meer ergens verschijnen, behalve op het podium!” zegt ze nonchalant terwijl ze een thermosfles open schroeft en zichzelf een kop lauwe thee inschenkt. De show van gisterenavond zit blijkbaar nog in de benen en die van vanavond alweer in het hoofd. Tijd dus om die duffe bui eens af te wisselen met wat felle opklaringen…
– Afgelopen weken was je op promotiebezoek bij o.a. Sara, Eva, Manuela en Giel. En je bent al ruim een jaar met verschillende shows aan het toeren. Zijn alle werkzaamheden nog wel te combineren?
Nee! Ik ben er eigenlijk helemaal klaar mee en wil nooit meer ergens verschijnen, behalve op het podium. Dat is eigenlijk mijn streven. Het is momenteel net of ik nooit meer met muziek bezig ben en alleen maar aan het praten over mezelf. Maar ik kén mezelf al zo lang, dus dat vind ik heel moeilijk.
– Je had deze week m
et Udo Lindenberg und das Panikorchester op tournee kunnen zijn, maar je staat in de Nederlandse theaters met je eigen voorstelling SPITZ! Was die keuze lastig en waar ken je Udo van?
Nee, waarom zou ik in iemand anders zijn show meedoen? Laat Udo maar eens een keertje met mij mee komen doen!
Ik heb een keer een benefietoptreden in Berlijn gedaan, ik was uitgenodigd door Nina Hagen. Udo Lindenberg heeft dat optreden gezien waarin ik heel lang op mijn handen liep richting een vleugel en daarna een liedje speelde. Dat vond hij zó geweldig dat ik auditie bij hem kon komen doen voor een show, een CD én een film… het hele pakket. En sindsdien hoor ik een beetje bij ‘the gang’ van Udo. Dus áls ik tijd heb doe ik mee maar nu ben ik veel te druk voor zoiets.
– Bij Udo denk ik aan jullie Duitse songfestival voorronde deelname met Plattgefickt (‘platgeneukt’) in 2005. Een jaar later zag ik je op de Parade in Rotterdam met het programma ‘Von Kopf bis Fuss’. Wat is je fascinatie voor Duitstalige muziek (Bertolt Brecht, Kurt Weill, Marlene Dietrich, Nina Hagen) en de Duitse taal an sich?
Nou ik ben al zo’n 25 jaar in Duitsland aan het werk en dat groeit dan gewoon, op de één of andere manier ligt Duitsland me wel. Maar ik ben in Duitsland zeker niet bekender of populairder dan in Nederland, zeker niet nu ik weer in het Nederlands zing. Hmm, ik moet dat eigenlijk weer eens een beetje nieuw leven inblazen. Ook de titel van ons nieuwe theaterprogramma is weer Duits: SPITZ! Maar dat is toevallig hoor want ik zocht gewoon iets dat associatie had met dans, vandaar.
– Hoe ben je op het idee gekomen een samenwerking aan te gaan met het Rotterdamse Scapino Ballet?
Ik heb ze gewoon gebeld met de vraag of ze zin hadden met mijn show mee te doen. Daarna liedjes laten horen en ideeën uitgewisseld want het kost heel veel tijd om dingen te bedenken en te maken. Vorig jaar juni heb ik ter voorbereiding op SPITZ! ook al met hen meegedaan in de Rotterdamse Schouwburg, dat was de eerste samenwerking.
– Je staat inclusief dansers en je band met een flink aantal mensen op het podium…
…Nou eigenlijk zou ik nu met mijn band moeten soundchecken, dus de volgende keer sta ik in mijn ééntje denk ik, haha.
– Ach wel nee, vorige week hoorde ik je met je band live op Radio 3 bij Giel Beelen met ‘Verder, Verder’ en nog een knappe coversong, en dat klonk als een klok!
Ja, dat is wel zo, dat andere nummer was ‘You and Me’ van de 2012 songfestivalkandidate Joan Franka, een opdracht. Iedereen moet bij die Giel altijd een cover doen, daar wordt je wel eens gek van hoor, moet je je dáár dus ook weer mee bezig houden!
– Ja en “dié Giel” heeft je in 2007 ook nog eens bloot geïnterviewd voor een programma op Nederland 3. Ook zag ik je eens in een soort van striptease in een clip van Rowwen Hèze (‘De klompendans’). Je lijkt je als actrice nergens voor te generen. Waar ligt jouw grens?
Dan heb je het over dat ik wel eens ergens bloot verscheen of zo? Daar had ik vroeger helemaal geen moeite mee! En rollen als die van Bente van Jaarsveld in ‘We zijn weer thuis’ van Wim T. Schippers of het Reetenjongh in Jiskefet’s ‘De Heeren van de Bruyne Ster’ vond ik vooral heel grappig om te doen. Je laat toch veel over aan de hoofdrolspelers en wat ik deed was allemaal improvisatie en heel vrij. Heel leuk om te doen ja, een soort speeltuin.
– Ik zag laatst Joop van der Ende in het kader van zijn 70ste verjaardag omringd door een aantal van zijn sterren op TV. Hij heeft paradepaardjes in zijn stal die doen wat jij ook (beter) doet. Alleen jij combineert alles tot een geheel. Heeft Joop jou in het verleden over het hoofd gezien?
Nee, nee, maar ik wil nooit. Want ik ben wel gevraagd voor een musical over André Hazes bijvoorbeeld, daarin moest ik Rachel spelen. Toen dacht ik, ja… uhh die vrouw leeft nog weet je… ach, ik vind musicals eigenlijk helemaal niks! Ik vind sowieso wat Joop doet helemaal niks, die soaps en zo. Die vermusicalisering van Nederland vind ik ook zo erg. Inderdaad, ik houd ook van een combinatie van dansen en muziek, maar wél op een persoonlijke manier. Elke rol bij hun lijkt zo voorgeprogrammeerd, het is hartstikke knap hoor, maar ik hou er gewoon niet van. Ik doe mijn eigen ding, componeer, speel en dans zelf zoals ik dat wil. Ik ben singer/songwriter en mijn shows bestaan voor 90% uit eigen materiaal, dat is het verschil. Joop zou trouwens wel mijn show Cirque Stiletto gaan doen in Duitsland, en dat plan loopt ook nog steeds. Kijk, dát zou ik nou wel weer heel leuk vinden om te gaan doen daar. Dus ik kom Joop best wel eens tegen hoor en het is misschien wel toeval dat we nog steeds niets samen hebben gedaan.
– Kate Bush was één van je eerste artistieke en klassieke invloeden. Is het o.a. door haar gekomen dat je een conservatorium opleiding en de Kleinkunstacademie bent gaan doen?
Ja, nou omdat zij ook shows met zang en ballet heeft gedaan. Maar toen ik heel klein was vond ik dat zelfs een beetje eng om te zien met die gewaden. Maar later toen ik ouder was dacht ik: dát is eigenlijk wat ik wil, al die disciplines bij elkaar brengen! Maar je móest toen kiezen hè, ben je nou zangeres of danseres? Ik ben naar het conservatorium gegaan, en toen zat ik daar en ik dacht: tja dit is me toch te éénzijdig, ik wil het echt allemaal! Toen ben ik naar de Kleinkunstacademie in Amsterdam gegaan, en gelukkig ook aangenomen, wat nog niet eens zo gemakkelijk was hoor! Ik heb ook nog twee jaar Nederlands gestudeerd in Groningen. Dat was in de tijd dat ik in allerlei bandjes speelde omdat dat toen goed te combineren was.
– In 1997 werd je pas een beetje bekend met de Amsterdamse New Wave band Soviet Sex. Met deze band brachten jullie het album ‘Hotel Winston’ uit. Schreef en componeerde je toen ook al zelf en hoe ging dat?
Soviet Sex bestond al vanaf 1978 als een kunstpunkband met de schilders Bart Domburg, Peter Klashorst en de broers Rogier en Maarten van der Ploeg. Ik kwam er pas veel later bij, helaas is Maarten nu overleden. Maar het was puur anarchie, echt geweldig! Ik heb toen geloof ik drie of vier nummers aangedragen, nu je het zegt… daar kan ik wel weer eens wat mee gaan doen ja. Ik heb altijd gecomponeerd, al vanaf de lagere school. Toen ik nog niet eens Engels sprak maakte ik wel liedjes in het Engels, losse teksten zo’n beetje van alles bij elkaar geschraapt wat ik op de radio hoorde, ha ha.
– Je speelt viool, piano en gitaar, wat was je eerste instrument?
Viool. Oh nee sorry, blokfluit natuurlijk. Ik heb zelfs drie jaar blokfluitles gehad en ook toen moest ik weer kiezen. Ik was een jaar of zes of zo en wilde graag piano spelen, maar daar was geen geld voor. Het is toen viool geworden want die kon je ook huren. Maar dat vond ik ook helemaal niet erg hoor want alle dames bij ons in de familie speelde viool, en alle heren trompet.
– Je goede vriend de gitarist Robin Berlijn speelde o.a. ook in Fatal Flowers, wat mij betreft één van de beste rockbands die Nederland heeft gekend. Ik begrijp dat hij nu geen deel meer uitmaakt van je band?
Robin is mijn beste vriend en hij heeft tien jaar in m’n band gespeeld. Maar hij is nu aan het vreemd gaan met Kane, ik vind dat heel stom. Niet echt mijn favoriete band ook, maar ik neem het hem niet kwalijk, ha ha. Voor muzikanten in Nederland is het best moeilijk dus als je bij een band van naam kan spelen dan dóe je dat gewoon.
– Jou CD ‘Impossible Girl’ (2007) laat ook rockinvloeden horen uit de jaren zestig en zeventig van klassieke bands als The Rolling Stones, Fleetwood Mac en The Pretenders. Zou je nog eens zo’n Engelstalig rockalbum willen maken of blijf je nu bij het Nederlandstalige repertoire?
Ohw vast wel! Je noemt trouwens wel van alles wat ik leuk vind hoor, Engelse maar ook Amerikaanse seventies rock. Mijn broer heeft me daarin ook wel beïnvloed, hij draaide de Beatles maar ook Van Halen. Hij is ook een grote Frank Zappa fan en heeft alles van hem, een echte verzamelaar. Maar goed, als je theatershows doet merk je weer dat het Nederlands goed werkt, dat komt gewoon beter aan bij dat publiek! Engels was voor mij even minder speciaal en ineens vond ik het een uitdaging om Nederlandstalige teksten óók lekker te laten klinken. Dat is namelijk heel moeilijk wat het klinkt al snel banaal of dom. Probeer maar eens een Engelse tekst letterlijk in het Nederlands te zingen [ze zingt een stukje voor – red.], dat klink toch heel potsierlijk en belachelijk? Ik vroeg wel eens aan een Amerikaan hoe ze het zelf vonden klinken hè, is dat nou niet heel debiel? Nou, het is voor hen juist heel normaal want het ligt in hun native language besloten dat die klanken wegvallen in de muziek. De stem is in ‘t Engels toch meer een instrument, heel raar hoe dat werkt.
– Onder eigen naam heb je nu vijf albums uitgebracht en toch maar 2 Top-40 hits gehad: ‘Vegas’ van I Am Here (2002, van die clip met Katja) en ‘Wat is Dromen’ met de 3J’s (2010). Wat ontbreekt er solo aan denk je?
Met Katja Schuurmans was die videoclip ja, die was eigenlijk nog heftiger bedoeld! Met de Heilige Maagd Maria en Moslim vrouwen erbij en zo. Maar we moesten het goede voorbeeld geven aan de wereld, want ook toen al zei de regiseur: “dat kan je allemaal niet maken hoor!” We hebben er toen maar een heel gekuiste versie van gemaakt. Het is niet eens echt een hit geworden, ergens in de onderste regionen [nr. 31 – red.]. ‘Wat is Dromen’ kwam wel op de eerste plaats, maar dat komt 
ook omdat de 3J’s een heel vernuftig systeem hebben, al hun fans hebben via de website een soort van abonnement op singles. Ja, zij hebben dat soort dingen gewoon véél beter voor elkaar, ik ben daar nooit zo mee bezig geweest. Ook niet met bewust schrijven volgens een hit formule, mhh… misschien ga ik dat ook nog wel eens een keertje proberen. Lijk me leuk om zelf ook eens een hit te hebben!
– ‘Verder, verder!’, de eerste single van het nieuwe album ‘Het Regende Zon’ is in potentie toch ook een hit? Er zit nu ook een mooie beschaafde videoclip bij met prachtige foto’s!
Ja, dat moet nog blijken of het een hit wordt. De foto’s in de clip zijn van fotograaf Danny Ellinger, er komt een boek van uit. We hebben nu geloof ik zo’n 300.000 foto’s en een serie daarvan zitten ook als viuals in de show bij het lied ‘Fotograaf’. Ik laat eigenlijk foto’s van mijn hoofd maken om er weer vanaf te zijn, zo van: “hier! heb je m’n foto’s om uit te zoeken”, zodat ik daarna nooit meer op de foto hoef, haha! [in SPITZ! bouwt ze daar ook een mooie act met videocamera omheen – red.]
– De teksten van de liedjes in SPITZ! zijn – behalve van jezelf – afkomstig van Ilja Leonard Pfeijffer, een geboren Rijswijker die ook schreef voor ‘Durf Jij?’, maar ook bijdragen van Harry Mulisch en Remco Campert. Waarom juist deze schrijvers/dichters?
Ah joh, alles is toevallig zo gekomen. De samenwerking met Ilja ontstond op een Amsterdams terras met bitterballen en bier en de andere twee waren opdrachten. Ik dacht eigenlijk dat Ilja Pfeijffer uit Leiden kwam, leuk om te horen dat hij van hier is. Hij schrijft exclusief teksten voor mij, weliswaar met mij in gedachten. Een experiment dat goed bevallen is en dat is best grappig achteraf. En met de anderen ga ik eigenlijk een beetje vreemd. Ik zoek het niet op maar werd gebeld met het verzoek om muziek bij de teksten van Harry en Remco te maken. Het titelnummer van de CD ‘Het Regende Zon’ is origineel een gedicht van Remco Campert [Denkend aan Jacques Prévert en Joseph Kosma – red.] “Het regende zon die dag, in het Noordstation toen je naar me toekwam…”, ik begeleid mezelf daarbij op de piano, heel ingetogen. Remco wilde dat altijd al graag als lied bewerkt hebben en hij vond het gelukkig ook mooi. De tekst van ‘Het Gras’ is geschreven door Harry Mulisch, die in 2010 helaas is overleden. Die muzikale bewerkingen ontstonden in opdracht van Poetracks, waarvoor muzikanten gedichten van grote schrijvers vertalen naar muziek. Inmiddels schrijf ik ook weer meer zelf zoals ik altijd al gedaan heb, de helft van ‘Het Regende Zon’ is van mijn hand.
– Zijn mannen betere tekstdichters dan vrouwen en welke vrouwelijke schrijfsters boeien jou zelf het meest (en waarom)?
Eh, dat weet ik niet hoor er zijn in mijn beleving maar weinig vrouwen die liedteksten schrijven… [peinzend] Adèle Bloemendaal misschien, oh nee die schreef ook niet zelf toch? Sowieso zijn vrouwen ondervertegenwoordigd in heel veel beroepen en het is volgens mij nog steeds onduidelijk waar dat aan ligt. Vroeger dacht ik dan ook dat de wereld alleen maar uit mannen bestond! Ik had op jonge leeftijd al geen zin om me alleen bij ‘het meisje zijn’ neer te leggen. Ik wilde een skelter en een sterrenkijker, dan zei mijn moeder: “nou dat is meer iets voor je broer hoor”. Dus ging ik er zelf maar voor sparen om het te kopen want ik wilde dat soort ‘jongensachtige dingen’ ook gewoon hebben en onderzoeken.
– Ondanks dat ben je de gracieuze dansvorm ballet gaan beoefenen, wat anderzijds gewoon fysiek zwaar is natuurlijk. Je bent nu 44 jaar, hoe lang denk je nog de handstand op het podium te kunnen doen?
Ja, ik ben in dat opzicht al hoogbejaard hi hi, maar zolang ik het nog kan, doe ik het. Ik kan als ik ouder ben altijd nog rustig op een kruk gaan zitten met een akoestische gitaar en de singer-songwriter uithangen, ook goed. Maar zolang ik dit nog kan en een beetje de benen in m’n nek kan leggen doe ik dat. Want dat is gewoon leuk om te doen!
– Als honneurs mag je op je naam schrijven: een Gouden plaat voor ‘Durf JIJ?’. De gouden notenkraker als beste zangeres. En een Duiveltje als beste zangeres. Welke van deze drie awards betekent het meeste voor je en waarom?
Ik vond de gouden notenkraker leuk omdat het van collega’s was voor mij als performer in z’n algemeenheid, daar was ik wel mee vereerd ja.
– Je zult met SPITZ! (dus inclusief band, dansers en visuals) later dit jaar te zien zijn op festivals en in poppodia. Is dat verstandig? Ik zie jullie met deze voorstelling niet zo gauw op de Zwarte Cross staan eerlijk gezegd.
Jawel! En er staat al één cluboptreden in Paradiso op 24 december. Het clubcircuit en festivals… dat wil ik absoluut na deze theatertour gaan doen! Misschien niet in deze setting, maar wel iets moderns met dansers en misschien weer Engelstalige popmuziek. SPITZ! In het theater gaat van klein en ingetogen naar groot, maar dan zou ik het alleen maar ‘groot’ doen. Als ik heel lang in de theaters heb gespeeld wil ik altijd weer terug naar de poppodia want dat is gewoon een hele andere vibe! Juist die afwisseling is leuk want alleen een rockbitch zijn vind ik ook stom. Het zal je verbazen maar ik wordt elk jaar gebeld door de Zwarte Cross organisatie hoor, maar ik kon nooit. Dit jaar zou het volgens mij wel kunnen, zal je net zien dat ze me niet willen, whaha ha! En de Scapino dansers staan ook elk jaar op Lowlands in de theatertent hoor, dus een combinatie zou ook nog heel goed kunnen. Want ook bij Lowlands zou ik graag eens een keertje op het podium staan. Liever dan tussen het jeugdige publiek zelf, of helemaal achteraan in die menigte, lijkt me zo zielig. Op zo’n festival moet je er als bezoeker echt wel een paar pillen ingooien om nachten door te kunnen gaan. Ik heb zelf ook eigenlijk niet echt een beeld van wie mijn publiek is, ik denk wel vrij breed, zeker in het theater. Niet heel volks, maar wel mensen die een beetje van iets bijzonders houden en niet van plat vermaak.
– Er bestaan veel goede doelen. Jij zet je sinds juni 2010 in als ambassadrice van Stichting B!NK, die zich inzet voor kinderen in niet-westerse landen. En je bent ambassadrice voor het Wereld Natuur Fonds. Kan je uitleggen waarom de mensen juist deze stichting en dit fonds moeten steunen?
B!NK is kleinschalig en richt zich op kinderen. Ze kiezen ervoor om kleine projecten te steunen voor een paar jaar zodat het overzichtelijk blijft. Dat vind ik wel charmant, het zijn ook hele aardige mensen en ze doen het goed. Daarnaast steun ik bewust nog een groot doel, het WNF heeft een wereldwijd netwerk. Daar tussenin zijn nog zoveel goede doelen waar je bijna dagelijks voor gevraagd wordt, maar dat kan gewoon niet allemaal tegelijk. Kinderen en de Natuur zijn bovendien een basis voor een goede toekomst. Als dat ophoudt dan houdt alles op, vandaar. En ik wil verder, verder, alsmaar verder!
Wij ook! Dus met ‘een ruikertje om te lezen’ als poëtische geste doen we haar nog een laatste handreiking. Met foto 300.001 en foto 300.002 als genoegdoening. Ellen ten Damme is een pure persoonlijkheid en naturel van stijl. Een vrouw met vele gezichten die we even met eigen ogen mochten aanschouwen. We zijn tot bloei gekomen, en de lente in ons pi-pa-polderland is een week eerder begonnen. Spring es in die air! Omdat niets mooier is dan pure persoonlijkheid op foto te zetten, laten ook wij de beelden voor zich spreken.
Hieronder meer foto’s van Arjan:
