Het muzikale volkssprookje van Tommy Emmanuel

Gezien & gehoord in: De Rijswijkse Schouwburg in Rijswijk (Z-H) :  Tommy Emmanuel met support Theresa Andersson op zondag 22 januari 2012
Tekst en filmpjes door Giel van der Hoeven met foto’s van Arjan Vermeer © www.thebluesalone.nl

Er was eens… in een kleine landelijke stad Muswellbrook in de regio Hunter Valley, twee uur ten noorden van Sydney in Zuidoost-Australië – het Muswellbrook dat ook wordt genoemd in het nummer ‘Black Friday’ (1975) van Steely Dan: “Nothing to do but feed all the kangaroos” en “Fly down to Musswellbrook.” Het is zeer waarschijnlijk dat Walter Becker en Donald Fagen deze stad in een atlas hebben uitgekozen, vooral omdat het tekstueel lekker liep met de volgende regel: “I’m going to strike out all the big red words from my little black book.” – In dát Muswellbrook werd baby Tommy William in 1955 geboren als vierde kindje van de muzikale familie Emmanuel. En volgens zijn moeder was het een bijzonder jochie. Als pasgeboren baby ging de kleine Tommy pas slapen wanneer hij muziek hoorde, eerder niet. Enige tijd later als ventje van 4 jaar(!) kreeg hij van zijn moeder een Maton gitaar (MS500 solid body) en ze gaf hem zelf ook lessen. Hij bleek overduidelijk een geboren talentje te zijn, een wonderkind. Als zesjarige ging hij dus al met zijn twee broers en zus op tournee onder de naam The Midget Surfaries. Dat aangeboren talent niet vanzelfsprekend garant staat voor succes werd Tommy al gauw duidelijk. Want het succes voor de Guitaroos bleef aanvankelijk lange tijd beperkt tot slechts regionale bekendheid. Dus tot aan de dag van vandaag is Tommy’s strategie voor succes nog steeds: touren tot je erbij neervalt en zó verdomd goed worden dat mensen je niet meer kunnen negeren!

Tegenwoordig bezit Tommy ongeveer 25 Maton gitaren waarvan de TE1, TE2 en de EGB808TE zijn grootste trots zijn. Deze zijn namelijk ontworpen en gebouwd volgens Emmanuel’s eigen ideeën op verzoek van de eigenaar van Maton Guitars zelf.
Hiermee speelde hij verschillende stijlen muziek, van country tot klassiek en van jazz tot rock. In veel bandjes en de afgelopen vijf decennia als solomuzikant met een professionele carrière. En ondanks dat hij optrad met o.a. the Melbourne Philharmonic Orchestra, Tiny Tim, John Denver, Eric Clapton, Tina Turner, Todd Rundgren, Stevie Wonder en vele anderen, bleef hij nog steeds tamelijk anoniem voor het grote publiek buiten Australië.
Pas toen hij in 1997 het album ‘The Day the Fingerpickers Took Over the World‘ opnam met zijn idool en gitaarlegende Chet Atkins, werd Emmanuel als instrumentalist succesvoller en kreeg hij uiteindelijk ook meer erkenning. En van Chet Atkins himself ontving hij in 1999 te Nashville de grootste onderscheiding op gitaargebied: de C.G.P. Award (Certified Guitar Player Award). Emmanuel is ook één van die artiesten die veel wereldwijde waardering kreeg na het lanceren van de website YouTube in 2005, waarop in de afgelopen zes jaar miljoenen weergaven van zijn optredens werden bekeken. Dit stimuleerde de plaatverkoop en meer uitverkochten optredens volgden. Alles bij elkaar leverde het hem wereldwijd honderdduizenden trouwe fans op, en vele prestigieuze muziekprijzen plus twee Grammy Award nominaties.

Als opwarmertje werden we in Rijswijk eerst getrakteerd op een sprookjesachtige instrumentatie van soundscapes en ritmes door Theresa Andersson. Een van oorsprong Zweedse ‘One Woman Band’ uit Amerika. In 1990 vertrok ze naar New Orleans om viool te spelen met haar landgenoot en singer-songwriter Anders Osborne. Negen jaar later verliet ze zijn band en sindsdien heeft Theresa gespeeld en opgenomen met verschillende legendarische New Orleans muzikanten. Waaronder Allen Toussaint, The Neville Brothers, The Meters en Betty Harris. Het hedendaagse geluid van deze één-vrouw-band is duidelijk beïnvloed door de New Orleans scene met ritmische gevoeligheid als een cruciaal onderdeel hiervan. In februari 2009 maakte Theresa haar opwachting in de Late Night show van Conan O’Brien en momenteel toert ze dus als support van Tommy Emmanuel. Het Zweeds-Amerikaanse hittepetitje kon direct al op veel sympathie van het Rijswijkse publiek rekenen. Het was ook erg aandoenlijk om haar zo zingend, spelend en huppelend bezig te zien tussen al haar apparatuur en instrumenten. Ze maakt gebruik van een recente technische evolutie, tape-looping. Met diversen microfoons en easy-to-use loop-pedalen bedient ze een ingebouwde digitale sampler met haar blote voeten. Hiermee neemt ze haar eigen zwoele en soulvolle stem op, maar ook het geluid van de gitaar, de viool, de drums en zelfs dat van een oude platenspeler. Om dit vervolgens weer terug te spelen en zodoende in haar eentje haar eigen ‘begeleidingsband’ en dus een voller geluid te creëren. Dat lijkt vrij simpel maar het is razend knap hoe Theresa zowel haar handen als haar voeten gebruikt om alle instrumenten te bespelen en de voetschakelaars te bedienen. Haar repertoire bestaat uit traditionele Amerikaanse folk liederen (‘Oh, Mary Don’t You Weep’) en eigen composities (‘Hi-Low’, ‘Birds Fly Away’). En ook het lied ‘Na Na Na’ waarvan de do-it-yourself video al zo populair is geworden op YouTube, dat het inmiddels al bijna 1,5 miljoen views heeft! Maar vooral de groovy hommage aan Joseph ‘Smokey’ Johnson klonk verrassend swingend. Johnson was voormalig drummer van Fats Domino in de jaren vijftig en zestig en één van de grondleggers voor de hedendaagse New Orleans funk, soul en R&B muziek. Theresa dartelde over het podium als een jong merrieveulen in de wei met afwisselend een akoestische gitaar, viool, tamboerijn of alleen een strijkstok of drumsticks in haar handen. Werkelijk een lust voor het oog en oor en haar charmante “niet-ter-zaken-doende” praatjes (zoals ze zelf zegt) tussendoor waren toch innemend. In ieder geval was ze zeer vereerd om met de “very nice guy” Tommy Emmanuel op tournee te mogen – met wie ze later in de show ook nog even het podium deelde – en ze zou ook graag nog eens terug komen naar Nederland waar ze tot ieders verbazing nog niet eerder had opgetreden.

De Australiër Tommy Emmanuel woont echter nu in het Verenigd Koninkrijk en toert van daaruit over de hele wereld om zijn muziek aan zoveel mogelijk mensen te laten horen. Hij heeft een unieke stijl en bespeelt zijn gitaar met tien vingers zoals je ook een piano zou bespelen. Hij noemt dit simpelweg de ‘finger style’. Op deze manier combineert hij melodie, ritme, bas en drum op één gitaar en kan hij zijn instrument zelfs gelijktijdig als een complete band laten klinken. Een voorwaarde en belangrijk hierbij is voor hem wel dat er goede composities gespeeld worden. Want zo zei hij eerder: “je wilt niet je tijd en energie verspillen aan nummers die niets te betekenen hebben. Je moet songs hebben die sterk zijn in elk opzicht: een goede melodie, een goede structuur, een goed gevoel én songs die onvergetelijk zijn!” En gedenkwaardig was het optreden in de Rijswijkse Schouwburg zeker. Want Tommy was geweldig, zoals verwacht. We hoorden en zagen een geweldige mix van gitaar meesterschap en showmanschap. Tommy geniet echt van wat hij doet en brengt dit perfect over op zijn publiek. Ik ken gitaristen die na het zien en horen van deze grootmeester zeiden: “Ik ga nooit meer gitaar spelen, waarom zou ik nog?! Na een Tommy Emmanuel concert, klinkt alles van jezelf gekunsteld en stijf, als een kind die de eerste lessen krijgt”. Maar Tommy zelf stak zondag deze sippe hobby- en vakgenoten maar vooral ook de beginnende jongelingen een hart onder de riem: “Reach for your dream and stay with it!” Zo zei hij halverwege de show op overtuigende en enigszins emotionele wijze. Want als geen ander weet Emmanuel dat zelfs als je talent hebt er geen formule voor succes is, maar de formule tot mislukken wel altijd binnen handbereik ligt. “You only had a successful career if you’re in a pine box under the ground”, schamperde hij filosofisch.

Het is inderdaad ongelooflijk de geluiden die hij met een gitaar kan maken, en Tommy’s enthousiasme voor de muziek is erg besmettelijk. Zijn energieke inzet was ongelooflijk, hij opende met een aantal snelle medleys van bekende klassiekers. Zoals de Beatles medley waarin we o.a. ‘Here Comes The Sun’, ‘When I’m Sixty-Four’, ‘Day Tripper’ en ‘Lady Madonna’ konden ontwaren. En een eerbetoon aan de Amerikaanse Country and Western singer-songwriter Merle Travis, bekend van o.a. ‘Sixteen Tons’ en ‘Nine Pound Hammer’. Travis was net als Tommy Emmanuel een meester in de finger picking style. Het rustpuntje kwam daarna met de jazz standard ‘Secret Love’. Want Tommy speelt jazz, klassiek, blues, blue grass, populaire muziek… alle stijlen, en hij is gewoon één met zijn gitaar. Ook vocaal gaat het de Aussie goed af zoals in de akoestische Rhythm ‘n’ Blues song ‘Willie’s Shades’. In het Afrikaans getinte ‘The Trails/Mombasa’ met complexe vinger-pluk vaardigheden en de percussie solo met zijn onnavolgbare vingers en een drum brush lijken er kosmische krachten los te komen die hij via zijn gitaar uitdrukt. Hoewel Tommy het zelf behoorlijk weet te relativeren: “je stopt gewoon een microfoontje in je akoestische gitaar en je hebt gelijk een percussie-instrument” legde hij droogjes uit. De verhalen uit het verleden die hij vertelde en hoe hij gekomen is tot waar hij nu is, waren in ieder geval onderhoudend. Zijn opmerkingen waren regelmatig amusant: “my G-string is slipping” of op het moment dat hij zijn versleten en glimmende gitaren tegelijkertijd omhoog hield: “before & after”. Madonna’s ‘Borderline’, het duet met Theresa Andersson was een gezellig onderonsje met gitaar, viool en zang. ‘Half Way Home’ het openingsnummer van de laatste CD ‘Little By Little’ (2010) is geschreven tijdens een korte vakantie in een ver warm oord, “no matter where I am on God’s green earth, I’m always half way home”.

‘Tall Fidler’ was weer zo’n supersnelle song waarbij de houtsplinters als het ware van de Maton gitaar afvlogen! Zijn vingers bewogen over de frets zo snel op en neer dat zelfs de bezoekers op de eerste rij het niet meer konden volgen. Dan ineens weer als een ingetogen neuriënde vader met het persoonlijke ‘Angelina’ over en voor één van zijn twee dochters. Tommy speelde ook sommige dingen die ik niet eerder live van hem had gehoord maar die wel typerend waren voor zijn stijl, van glad gepolijst tot ongeschaafd ruw. En de akoestiek in een theater zoals in de Rijswijkse Schouwburg is natuurlijk geweldig. Het was de vierde keer dat ik Tommy Emmanuel live bezocht en hij stelt eigenlijk nooit teleur is mijn conclusie. Zijn prettige persoonlijkheid en fantastische talent gecombineerd met veel speelplezier maken zijn optredens steeds weer tot een muzikaal avontuur. Met een interpretatie als een overgeleverd volksverhaal, een muzikaal volkssprookje. Er was eens… een uitzonderlijk gitaartalent die ver verheven was boven alle andere gitaristen… maar sprookjes bestaan niet. Behalve in het Australische stadje Muswellbrook waar nu niets meer is te doen, maar je de kangoeroes kan voeren in het wild.

Kijk hier voor meer foto’s:

en video’s:

Lees ook:
Guitar World Interview Tommy Emmanuel
Tommy Emmanuel, The Austrade Interview
Peter van Elswijk kan meer dan om het even wat
Peter van Elswijk, een gewone gitaarvirtuoos
Tommy Emmanuel [live]
Theresa Andersson One Woman Band